Read My Lips! Not my shirt! MY LIPS!!! 09.06.2017 No seems to be the hardest word

No seems to be the hardest word

Καλησπέρα Σπίρτα!
Ιούνιος, σωτήριο έτος 2017 κι ο μήνας έχει εννιά! Θα το πιστεύατε, αν δεν σας το έλεγαν; Τον βγάλαμε κι αυτό τον χειμώνα. Δεν το λες και λίγο. Εμένα μου φάνηκε ο πιο μακρύς χειμώνας ever, μετά από εκείνον του 2014, που ήταν λίγο μακρύτερος και λίγο πιο βασανιστικός. Για ένα κεραμιδόγατο, που έχει μάθει να την βγάζει στις στέγες, είναι λίγο σκληρό το να μένει έγκλειστο λόγω καιρού, αλλά όπως λένε και λέμε κι εμείς εδώ, όοολα περνάνε στο τέλος και αν δεν περνάνε, είναι επειδή δεν είναι το τέλος.

Λίγο μπερδευτικό μου φαίνεται αυτό με το τέλος και δεν έχω αποφασίσει ακόμα, αν είναι για καλό ή όχι, αλλά οκ, το βάζω στην άκρη, να το σκεφτώ αργότερα. Δεν είναι όλες οι ώρες κατάλληλες για βαθύ στοχασμό.
Τα μπανάκια άρχισαν ήδη για πολλούς, ιδιαίτερα με το τριήμερο του Αγίου Πνεύματος που μεσολάβησε, παρά το κρύο και τις βροχές που μας φιλοδώρησε ο Μάιος εντελώς δωρεάν και χωρίς να του το ζητήσουμε. Ένα περίεργο πράγμα πάντως που θυμάμαι, κάθε καλοκαίρι, στις 31 Μαΐου έμπαινες στο νερό και πάθαινες από κρυοπαγήματα μέχρι πνευμονία. Έμπαινες ξανά την 1η Ιουνίου και μια χαρά. Πως γίνεται αυτό, ποτέ δεν το κατάλαβα και μάλλον είναι αργά για να προσπαθήσω να το καταλάβω τώρα, οπότε δεν θα το επιχειρήσω καν.

Δεν ξέρω αν σας το είπα, αλλά σας το λέω τώρα και κάνει το ίδιο, ο σταθμός, το Spirto Web Radio, το web radio της καρδιάς μας, πάει κι αυτό διακοπές, οπότε αναγκαστικά θα πάω κι εγώ και αυτός ο στεναγμός ανακούφισης που άκουσα μέσα από το ακροατήριο, ελπίζω να ήταν για άλλο λόγο. Θυμίζω τους όρκους αιώνιας πίστης, αγάπης και αφοσίωσης που ανανεώνουμε κάθε Παρασκευή σ’ αυτούς που αναστέναξαν με ανακούφιση. Που σημαίνει, μην χαίρεστε, από τέλος Αυγούστου, πάλι εδώ θα είμαστε.

Τώρα, δεν ξέρω πως το πήρατε αυτό, αν το πήρατε σαν υπόσχεση ή σαν απειλή, αλλά εγώ θα κάνω πως δεν το πρόσεξα. Το θέμα ήταν να το πάρετε. Για το μήνυμα λέω. Μην πάει ο νους σας αλλού, προστυχόγατα! Ότι πάρει κανείς, καλό είναι, λέει ο θυμόσοφος λαός μας.

Δεν είμαι σίγουρη, γιατί αυτή η τόσο μεγάλη εισαγωγή, για να σας πω, ότι μας έχουν μείνει μόνο 4 εκπομπές μέχρι να αγκαλιαστούμε, να φιληθούμε σταυρωτά και να πούμε αντίο, με δάκρια στα μάτια, αλλά κάπου ήθελα να σας το φέρω σιγά-σιγά, με το μαλακό.

Ο λόγος είναι ότι κάναμε ένα μεγάλο κύκλο με αυτές τις εκπομπές και όπως κάθε κύκλος, πρέπει να κλείσει, αλλιώς δεν είναι κύκλος. Έκανε τον κύκλο του λέμε. Έτσι κι εμείς, θα επιχειρήσουμε να κλείσουμε τον κύκλο που ανοίξαμε Νοέμβριο μήνα και για να γίνει αυτό, πρέπει να ασχοληθούμε με ένα-δυο θεματάκια ακόμα, που δεν τα πιάσαμε καθόλου. Ενδεχομένως να τα ακουμπήσαμε, σαν ένας άλλος Σπαλιάρας, αλλά δεν τα πιάσαμε και αυτό δεν μπορεί να μείνει έτσι. Δεν θα κλείσει ο κύκλος, καταλάβατε;

Καταλάβατε, είμαι σίγουρη! Εγώ πάλι όχι!

Αυτό λοιπόν που προσπαθώ να σας πω εδώ και τόση ώρα, από την αρχή της εκπομπής και δεν τα καταφέρνω, είναι ότι γι αλλού κινήσαμε κι αλλού η ζωή μας πάει. Μαγκαζίνο είπαμε, αλλά τελικά κατέληξα σαν μια άλλη Dr Ruth. Θες από τύχη, θες από διαστροφή, το ρίξαμε στα βαριά και στην ψυχολογία του βάθους, καμιά φορά και του αφρού.

Τι ανθρωπολογικές μελέτες, τι ψυχανάλυση, τι έρευνες, κι εκεί που νομίζατε ότι τα είχατε δει όλα, είδατε κι άλλα εδώ μαζί μου. Λοιπόν, ύστερα από μια μακριά εισαγωγή, που δεν βλέπω σε τι μας βοήθησε, θα σας το πω χωρίς περιστροφές. Για να έχουμε μια ελπίδα να κλείσουμε τον κύκλο μας, θα ασχοληθούμε σε αυτή την εκπομπή, με ένα θέμα, που απασχολεί πολλούς. Το όχι.

Ναι, ναι, μην γελάτε! Από τις πρώτες λέξεις που μαθαίνουμε σαν βρέφη το όχι, που δεν κουραζόμαστε να την επαναλαμβάνουμε ξανά και ξανά για αόριστο διάστημα, ακόμα κι εκεί που δεν κολλάει, κι όμως, είναι πολλοί ανάμεσα μας, που έχουν δυσκολία να την ξεστομίσουν σαν ενήλικες.

Είναι οι crowd ή αλλιώς people pleasers, που θέλουν πάσει θυσία και με κάθε τρόπο να αρέσουν στους άλλους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα βάλουν στην άκρη τα δικά τους θέλω, για να ικανοποιήσουν των άλλων και να τους κάνουν χαρούμενους. Όμως δεν πάει έτσι το πράγμα. Μάλλον πάει, αλλά όχι εκεί που θέλουμε εμείς. Πάει εκεί που θέλουν όλοι οι άλλοι.

Τώρα θα σκεφτείτε, εεε, και; Τι έγινε άμα είσαι αυτό που λέμε yes man; Άμα αυτό σε κάνει χαρούμενο, που το πρόβλημα; Μα εκεί ακριβώς είναι το θέμα. Δεν σε κάνει χαρούμενο! Κάνει τους άλλους χαρούμενους και μην φανταστείς ότι σου χρωστάνε καμιά τεράστια χάρη γι αυτό. Όταν έχεις αποφασίσει να μείνεις σπίτι το βράδυ είτε γιατί θέλεις να κάνεις τις κλειστές σου είτε επειδή δεν έχεις λεφτά και σε τραβολογάνε να βγεις και υποχωρείς, γιατί δεν μπορείς να πεις όχι, μην φανταστείς ότι θα σου στήσουν και κανένα ανδριάντα οι φίλοι σου, που ξεπαραδιάστηκες για χάρη τους.

Και νευριάζεις με τον εαυτό σου και υπόσχεσαι να μην ξαναγίνει αυτό και να είσαι πιο αποφασιστικός και πιο σταθερός και τα όχι σου να είναι όχι κλπ κλπ Μέχρι την επόμενη φορά, που κάποιος θα σου ζητήσει κάτι. Ξέρετε, όλα μας τα κουσούρια, όλα τα παιδικά τραύματα, όλα μας τα ανικανοποίητα, διαμορφώνουν και καθορίζουν την στάση μας και ζητάνε την ικανοποίηση τους , αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι την παίρνουν κιόλας. Πρόθεση υπάρχει πίσω από αυτό που κάνουμε, δεν σημαίνει αυτό κάτι, Ότι θα πάρουμε δηλαδή κιόλας αυτό που επιδιώκουμε.

Αλλά εμείς εκεί, επιμένουμε, όσες φορές κι αν φάμε τα μούτρα μας, διότι τα εσωτερικά τραύματα είναι πιο ισχυρά από την λογική μας. Γιατί είναι φυτεμένα βαθιά, εκεί που η λογική δεν έχει πρόσβαση ούτε κανένα έλεγχο. Και η ντιρεκτίβα επαναλαμβάνεται.

Κι έρχεται ο Αρκάς και επιβεβαιώνει όλα μας τα ψυχολογικά αδιέξοδα. Είμαι ελεύθερος να κάνω ότι θέλουν! Εεε, ναι! Καιρός είναι!

Το πόσο ευτυχισμένους μας κάνει η αδυναμία μας να πούμε όχι στους άλλους, φαίνεται από την προσπάθεια που κάνουν εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο να απαλλαγούν από αυτό το κουσούρι, πριν τους καταστρέψει τη ζωή εντελώς. Ξεκάθαρα λοιπόν δεν τους κάνει ευτυχισμένους.

Από την άλλη μεριά, οι λόγοι που κάποιοι δυσκολεύονται με το όχι, ποικίλουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιας προέλευσης. Σε κάθε απόφαση που παίρνουμε υπάρχει ο φόβος της απόρριψης και η ανάγκη της συνεχής επιβεβαίωσης, που ξεκινάει από την εποχή που σαν βρέφη ακόμα, τότε που μαθαίναμε ακόμα την κόσμο, κοιτούσαμε τους γονείς στα μάτια, προσπαθώντας να καταλάβουμε, αν τα είχαμε πάει καλά ή όχι.

Όμως όταν φτάνουμε στο σημείο να παραμελούμε τον εαυτό μας, για να κάνουμε τα χατίρια των άλλων, όταν βάζουμε τους άλλους πάνω από μας και νιώθουμε ελεύθεροι να κάνουμε … ότι θέλουν και κοιτάμε να είναι όλοι οι άλλοι ευχαριστημένοι, αλλά όχι απαραίτητα εμείς, όταν η ανάγκη για επιβεβαίωση είναι συνεχής και επιτακτική και φοβόμαστε μήπως με το όχι μας απορρίψουν, τότε τα πράγματα έχουν πάρει ένα στραβό δρόμο και κάπου ώπα.

Η ενσυναίσθηση, η δυνατότητα δηλαδή να ταυτιζόμαστε συναισθηματικά με την ψυχική κατάσταση των άλλων, είναι αναμφισβήτητα ένα προσόν και είναι φυσιολογικό να συμπάσχουμε και να στεναχωρηθούμε αν κάποιος συνάνθρωπος περνάει δυσκολίες και ναι τότε θα κάναμε πολλά για να τον δούμε πάλι χαρούμενο και τότε ίσως και να ήταν θεμιτό να παραμερίσουμε για λίγο τις προσωπικές μας ανάγκες, για να βοηθήσουμε. Αν όμως δεν συντρέχει τέτοιος σοβαρός λόγος, τότε το να λέμε Ναι σε όλα σημαίνει ότι δεν μπορούμε να βάλουμε σωστές προτεραιότητες στη ζωή μας και λέγοντας Ναι σε όλα όσα μας ζητάνε, καταλήγουμε στο τέλος να λέμε Όχι σε αυτά που θα θέλαμε εμείς.

Όπως πολύ σωστά το τοποθετεί ο Paulo Coelho «Όταν λες Ναι στους άλλους, να είσαι σίγουρος ότι δεν λες Όχι στον εαυτό σου».

Για πολλούς ανθρώπους το όχι είναι μια λέξη απαγορευμένη. Νομίζουν ότι με το να λένε όχι, δεν θα είναι αυτό που λέμε καλά παιδιά κι εδώ ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα, διότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο είμαι καλό παιδί και στο γίνομαι θύμα.

Μπορεί η ανασφάλεια που βιώνουμε όλοι σαν παιδιά, να είναι ένα στάδιο της εξέλιξης μας και είναι λογικό, νιώθοντας την εξάρτηση που έχουμε από τους γονείς μας να έχουμε χαμηλή ή έστω αβέβαιη αυτοεκτίμηση και να προσπαθούμε να γίνουμε αποδεκτοί από αυτούς και σε κάποιο ποσοστό να προσπαθούμε να εξαγοράσουμε την εύνοιά τους κάνοντας ότι μας ζητούν.

Μαθαίνουμε σαν παιδιά να είμαστε πάντα πρόθυμοι, υπάκουοι, να μην φέρνουμε αντιρρήσεις, να μην θυμώνουμε τους γονείς κλπ κλπ. Σαν ενήλικες μάθαμε, ότι όλες οι σχέσεις χρειάζονται ένα ποσοστό συμβιβασμού, για να συνυπάρξουν οι άνθρωποι αρμονικά. Θέλει ο άλλος σκυλάκι κι εσύ δεν θέλεις! Παράδειγμα αυτό τώρα. Κάπου εκεί λοιπόν επέρχεται ο συμβιβασμός και … παίρνετε ένα σκυλάκι. Και το πράγμα γίνεται λύσσα κακιά.

Μαθαίνουμε λοιπόν σαν παιδιά στην υπακοή και στο να μην φέρνουμε αντιρρήσεις και με αυτό τον τρόπο εξασφαλίζουμε ότι δεν θυμώνουμε τους γονείς και με κάποιο έμμεσο τρόπο στο μυαλό μας δημιουργείται η ψευδαίσθηση, που παίρνει τελικά την μορφή πεποίθησης, ότι κάπως έτσι εξασφαλίζουμε την προστασία τους, σε μια εποχή, που οι ανασφάλειες χτυπάνε κόκκινο και τελικά ότι έτσι εξασφαλίζουμε την ίδια την επιβίωση.

Άμα δεν είσαι καλό παιδί, δεν θα σε αγαπάω, λένε οι γονείς. Και όταν λένε καλό παιδί, εννοούν αυτό που εκείνοι θεωρούν καλό παιδί. Το να μην τους ζαλίζεις π.χ. όταν δεν έχουν όρεξη ή κάτι ανάλογο. Και μαθαίνουμε έτσι να χρησιμοποιούμε την συμπεριφορά μας σαν εργαλείο συναλλαγής, σαν συναλλακτικό μέσο, για διάφορα πράγματα.

Θα είμαι καλός αν …. κάνεις κι εσύ αυτό κι εκείνο για μένα. Μια ύποπτη συναλλαγή, που μας κάνει να πιστεύουμε, ότι με το να είμαστε «καλά παιδιά» και να μην φέρνουμε αντιρρήσεις, ξεπληρώνουμε με αυτό τον τρόπο την αγάπη των γονιών, την φιλία των άλλων, γινόμαστε αποδεκτοί στις παρέες, αρέσουμε στο αντίθετο φύλο κλπ κλπ.

Τι άλλο σημαίνει αυτό με το «καλό παιδί»; Σημαίνει ότι πολύ συχνά δεν μαθαίνουμε ποτέ να πιστεύουμε στον εαυτό μας, πως γεμίζει η ψυχή ανασφάλειες και τελικά καταλήγουμε με χαμηλή αυτοεκτίμηση και φοβόμαστε, πως δεν θα αρέσουμε με το να είμαστε απλά ο εαυτός μας. Μαθαίνουμε να προσαρμοζόμαστε και να είμαστε κάθε φορά, όπως θα μας ήθελαν οι άλλοι να είμαστε ή όπως τους βολεύει.

Θα πρέπει να πω, ότι αυτό το πρόβλημα παρουσιάζεται σε πολύ μεγάλο ποσοστό σε γυναίκες, σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό από τους άντρες, που μπορεί να είναι και λίγο αντάρτες, ανάλογα πως τους μεγάλωσαν. Πιο συχνά τα κορίτσια τα μεγαλώνουμε με την προοπτική να γίνουν γλυκές και τρυφερές σύζυγοι και μανούλες, κάτι που υπό προϋποθέσεις μπορεί να εξελιχθεί σε παγίδα για τις ίδιες.

Τέτοιου είδους πρακτικές μπορεί να οδηγήσουν ένα κορίτσι στην πεποίθηση, ότι είμαι καλή και με αγαπούν μόνο όταν είμαι γλυκιά και υποχωρητική, όταν συμμορφώνομαι με τις υποδείξεις και μόνο όταν είμαι περιποιητική και χρήσιμη στους άλλους.

Σκεφθείτε τώρα ένα κορίτσι, που βασίζει και εξαρτά όλο τον αυτοσεβασμό του, όχι στο ποια είναι, αλλά στα πράγματα που μπορεί να κάνει για τους άλλους. Και βλέπουμε τότε ένα φαύλο κύκλο, όπου με την σειρά τους οι άλλοι προσδοκούν το κορίτσι αυτό, να είναι πάντα εκεί, διαθέσιμη οποιαδήποτε στιγμή και έτοιμη ανά πάσα ώρα, να ικανοποιεί όλες τις επιθυμίες τους.

Είναι η περίπτωση που λέμε ότι το θύμα τροφοδοτεί τον θύτη και του οπλίζει το χέρι με τα πιστεύω της.

Όμως ας αφήσουμε το παιδί των παιδικών μας χρόνων στην ησυχία του και ας έρθουμε στο σήμερα, στο δια ταύτα και στον ενήλικα, που ακόμα δυσκολεύεται να πει "όχι". Κι εδώ θα ήθελα να πω κάτι. Αν νομίζουν οι άνθρωποι του πάντα ναι, αυτοί που δυσκολεύονται με το όχι, ότι είναι μόνοι, κάνουν λάθος. Εκατομμύρια οι άνθρωποι που έχουν παρόμοια δυσκολία και παλεύουν να βρουν τις χαμένες ισορροπίες τους, ανάμεσα σε χιλιάδες οδηγίες, που μιλάνε για σεβασμό των προσωπικών μας ορίων και τον σεβασμό στον προσωπικό χώρο του κάθε άλλου ανθρώπου γύρω μας και πως επιβιώνεις μέσα από όλα αυτά. Σε κάποιο βαθμό, όλοι θέλουμε να αρέσουμε. Το θέμα είναι τι είμαστε έτοιμοι να θυσιάσουμε, για να το πετύχουμε αυτό.

Ένα άλλο που θα ήθελα ακόμη να πω, είναι ότι τέτοιες δυσκολίες δεν υπάρχουν μόνο στις διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά και στις επαγγελματικές. Θα έλεγα μάλιστα ότι είναι πολύ περισσότεροι αριθμητικά αυτοί που έχουν δυσκολία να βάλουν ένα όριο στις απαιτήσεις της δουλειάς και να πουν όχι και εξελίσσονται σιγά-σιγά σε θύματα των άλλων μέσα στον εργασιακό χώρο.

Είναι αυτοί που θα δουλεύουν μέχρι τελικής πτώσεως, για να πιάσουν τους προσωπικούς τους στόχους, αλλά και όταν κάποιος χρονοτριβήσει ή πιο κλασσικά την κάνει κοπάνα ή μείνει πίσω γενικά, θα δυσκολευτούν να πουν το όχι, το κόψε τον λαιμό σου, όπως έστρωσες να κοιμηθείς και θα φορτωθούν την δουλειά αυτού του άλλου, ο οποίος άλλος με την σειρά του βέβαια μαθαίνει να βασίζεται στο «καλό παιδί», το κορόιδο, το πάντα έτοιμο να κάνει την καλωσύνη, πλην όμως με τον λάθος τρόπο και σε βάρος του.

Δεν θα πάω στο σχολείο και στο πανεπιστήμιο, αλλά ναι, και εκεί έχουμε δει περιπτώσεις τέτοιες αρκετές. Το σπασικλάκι που δεν το κάνει κανείς παρέα και που μόνο όταν κάνει στους άλλους τα χατίρια τυχαίνει κάποιας προσοχής και εκτίμησης. Και νιώθει τότε ότι αξίζει και ότι έχει την αποδοχή των άλλων, ενώ στην πραγματικότητα, το μόνο που έχει κερδίσει είναι η ανοχή τους. Τον ανέχονται δηλαδή, για να κάνουν την δουλειά τους. Για να τους κάνει τις εργασίες και γενικά να τους ξελασπώνει, όταν χρειάζεται.

Γιατί μην γελιόμαστε! Το ότι ο τελευταίος είναι σπασικλάκι, αυτό δεν σημαίνει ότι οι εργασίες βγαίνουν με το πάτημα ενός κουμπιού. Χρειάζονται δουλειά αρκετή και προσωπική επένδυση χρόνου και προσπάθεια και κόπο για να βγουν σε πέρα, πράγμα που σημαίνει ότι μοιραία θα παραμελήσει τον εαυτό του και θα παραμερίσει τις προσωπικές του ανάγκες, για να ανταπεξέλθει στα καθήκοντα των άλλων. Θα το κάνει στον ελεύθερο χρόνο του και αυτό νομίζω τα λέει όλα. Στον ελεύθερο χρόνο του. Θα θυσιάσει τον ελεύθερο χρόνο του, για να νιώσει λίγο σημαντικός, ότι τον χρειάζονται, ότι τον έχουν ανάγκη και ότι τελικά θα πάρει το πολυπόθητο χειροκρότημα.
Θα το πάρει; Όχι: Θα πάρει την επόμενη εργασία απλώς. Έχει εξασφαλίσει άμισθη εργασία, για το υπόλοιπο της φοιτητικής του ζωής. Αυτό θα πάρει. Και ναι, και αυτό που σκεφτήκατε, αλλά δεν είπατε. Και αυτό!

Ακούστε, πρέπει να το βάλουμε σε μια τάξη το όλο πράγμα. Είναι πολύ ωραία και θα με ακούσετε κι εμένα να υποστηρίζω όλα αυτά που λέμε, για την αγάπη στον πλησίον, την ανάγκη να μην είμαστε αρνητικοί με το κάθε τι, την δυνατότητα να συμπάσχουμε με τον άνθρωπο δίπλα μας και την σημασία της υποστήριξης του ενός από τον άλλον.

Το πρόβλημα δεν βρίσκεται σ’ αυτά. Το πρόβλημα βρίσκεται στο όταν το πράγμα ξεφύγει και τότε η χαρά του να βοηθάς κάποιον σε μια δύσκολη ώρα, πάει περίπατο. Όταν δεν ξέρεις να λες το όχι και να βάζεις όρια στο τι θα κάνεις για τους άλλους, τότε μοιραία έρχεται η στιγμή, που θα παραμελήσεις τον εαυτό σου και θα βάλεις τα δικά σου θέλω σε δεύτερη και τρίτη μοίρα, προσπαθώντας να ικανοποιήσεις τα θέλω των άλλων. Αυτό είναι πρόβλημα!

Όταν τα δικά σου θέματα πάνε πίσω, όταν γίνεσαι χίλια κομμάτια να εξυπηρετήσεις, όταν κάνεις μόνο αυτό, γιατί δεν σου μένει χρόνος να κάνεις τίποτε άλλο, τότε είναι ο καιρός να αφυπνιστείς και να σκεφτείς, τι ακριβώς κάνεις και γιατί. Μήπως δεν χρειάζονται όλα αυτά που κάνεις, για να σε αγαπούν οι άλλοι; Μήπως θα σε αγαπούσαν και θα σε εκτιμούσαν και με τα μισά ή και με τίποτε από αυτά;

Δεν ξέρω, αλλά εγώ το έχω πει πολλές φορές. Για χρόνια Workaholic το κεραμιδόγατο σας, αναρωτήθηκε πολλές φορές, πως γίνεται άνθρωποι να αγαπιούνται, να τους εκτιμούν και να τους θαυμάζουν όλοι για την προσωπικότητα τους και να απολαμβάνουν τόσα χειροκροτήματα από τον περίγυρο τους, κάνοντας τα μισά και ή και λιγότερα από αυτά που κάνουν άλλοι, οι οποίο στο τέλος δεν τυγχάνουν παρόμοιας αναγνώρισης.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, είναι ένας από τους λόγους, που οδήγησαν το γατί σας τα τελευταία χρόνια να κάνει μόνο αυτά που πραγματικά του κάνουν ευχαρίστηση και το γεμίζουν. Και η απάντηση είναι ότι αναγνωρίζουμε και θαυμάζουμε και αγαπάμε στους άλλους αυτό που είναι ή δεν είναι και όχι αυτό που προσπαθούν να είναι ή εξαναγκάζονται να είναι.

Σας ακούγεται γνώριμο αυτό; Ring a bell? Σωστά το μαντέψατε. Να είσαι ο εαυτός σου, ξανάρχεται να επαναλάβει ο αρχαίος σοφός του ίντερνετ και τότε τίποτα δεν μπορεί να πάει στραβά, εκτός βέβαια και είσαι τεκμηριωμένα στραβόξυλο, παλιοχαρακτήρας και παλιάνθρωπος. Άλλη υπόθεση αυτό. Να είσαι ο εαυτός σου και να πιστέψεις στον εαυτό σου και στην προσωπική σου αξία, είναι το κλειδί που θα σου επιτρέψει να λες όχι και να είναι όχι ή να λες ναι και να είναι ναι.
οκ, τετριμμένο θα πείτε, πώς να πιστέψω στον εαυτό μου; Πατάω ένα κουμπάκι και αμέσως αποκτάω αυτοπεποίθηση; Δεν πάει έτσι. Επίσης πως αλλάζω από τη μια μέρα στην άλλη, συνήθειες ετών, τόσο στενά συνυφασμένες με τον κορμό της προσωπικότητας μου; Εδικά μάλιστα αν όπως είπαμε πιο πριν, αυτά τα πράγματα είναι φυτεμένα εκεί που δεν έχει πρόσβαση η λογική; Άντε και πεισθήκαμε! Πως το κάνουμε πράξη αυτό;
Λίγη υπομονή και θα σας πω.

Αφήνουμε για λίγο το "πίστεψε στον εαυτό σου" στην άκρη, μαζί και το θέμα αυτοπεποίθηση και πάμε ανάποδα. Σαν τον κάβουρα. Θα σας μεταφέρω μια τεχνική που διάβαζα, όπως την περιέγραφε η ψυχολόγος και συγγραφέας Μαρία Τζιρίτα, και που προσωπικά μου φάνηκε πολύ αποτελεσματική αυτή η τεχνική.

Ας πούμε ότι μας ζητάνε να κάνουμε κάτι που εμείς δεν θέλουμε, δεν προλαβαίνουμε, δεν μπορούμε ή τέλος πάντων μας είναι πολύ δύσκολο. Ας πούμε επίσης ότι για πρώτη φορά τολμάμε να πούμε όχι. Το λέμε, το κρατάμε, όσα παρακάλια κι αν ακούσουμε και σταματάμε εκεί και περιμένουμε. Τι θα συμβεί;

Κατ’ αρχήν να πω, ότι το όχι δεν προϋποθέτει να είμαστε αγενείς. Το όχι μπορεί να είναι πολύ ευγενικό, ακόμα και χαριτωμένο σε κάποιες περιπτώσεις, αν εξασκηθούμε λίγο στο πως διατυπώνεται. Με χαμόγελο, χωρίς αντιπαλότητα. Θα ήθελα πολύ να σε βοηθήσω, αλλά …. δεν γίνεται. Θα μου έκανε πολλή χαρά, αλλά όχι τώρα. Σε μια άλλη ευκαιρία ίσως. Λυπάμαι, αλλά δεν θα συμφωνήσω με αυτό που λες. Έχω διαφορετική άποψη. Πόσο προσβλητικά ή πόσο αγενή είναι αυτά τα λόγια;

Είμαι σίγουρη ότι ανάλογες φράσεις έχουμε ακούσει όλοι και δεν νιώσαμε ούτε για μια στιγμή προσβεβλημένοι. Στενοχωρημένοι ίσως, γιατί απέρριψαν το αίτημα μας, την επιθυμία μας ή την γνώμη μας, αλλά θιγμένοι; Με την καμία. Το ίδιο πιθανό λοιπόν είναι να πούμε κάτι παρόμοιο για να στηρίξουμε το όχι μας και να μην πέσει ο ουρανός να μας πλακώσει, όπως φοβόντουσαν οι Γαλάτες του Αστερίξ.

Το όχι δεν χρειάζεται ούτε επιθετικότητα ούτε τίποτα. Μπορεί να διατυπωθεί πολύ όμορφα και πολύ ευγενικά. Δεν λέμε ουστ στον άλλον ούτε χρειάζεται να βιαιοπραγήσουμε και να τον πετάξουμε έξω, για να καταλάβει, ότι η απάντηση μας τελικά ήταν όχι! Πίσω λοιπόν στο παράδειγμα μας. Τι μπορεί να συμβεί μετά το όχι;

Ας πούμε στο φανταστικό παράδειγμα μας, ότι πρόκειται για ένα φίλο, που μας ζήτησε, αλλά δεν δεχτήκαμε να του δώσουμε το αυτοκίνητο μας ή τα κλειδιά του εξοχικού μας ή το συλλεκτικό dvd μας ή την γυναίκα μας! Δεν έχει σημασία το τι ζήτησε. Τι μπορεί να συμβεί τότε; Θα θυμώσει και δεν θα μας ξαναμιλήσει; Αυτό θα είναι ευχής έργο και θα μας έχει γλυτώσει από πολύ κόπο, γιατί σε μια τέτοια περίπτωση, έχουμε πια ήδη καταλάβει καλά, ότι ο συγκεκριμένος δεν ήταν φίλος. Αν δεν μπορεί να καταλάβει τους ενδοιασμούς μας και την άρνηση μας, αν δεν μπορεί να σεβαστεί την επιθυμία μας, να μην δώσουμε πουθενά το αυτοκίνητο μας ή τα κλειδιά του εξοχικού μας ή το συλλεκτικό dvd μας ή την γυναίκα μας, αυτό πάει να πει ότι απλά βολεύεται από αυτή την οιονεί φιλική σχέση, που όμως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει. Οπότε, στο καλό και να μαθαίνουμε νέα του, αν θυμώσει!

Και να πω και το άλλο; Το όχι ήταν εκείνο το οποίο έφερε αυτό το αποτέλεσμα. Στο όχι το χρωστάμε που αποκαλύφθηκαν τα πραγματικά αισθήματα και οι προθέσεις ενός ανθρώπου δίπλα μας, τον οποίο εμείς πιθανόν να θεωρούσαμε φίλο. Είναι μεγάλη υπόθεση αυτό και μέσα από αυτή την διαδικασία, μας δίνεται η ευκαιρία να καταλάβουμε, ποιοι είναι οι άνθρωποι που αξίζει να κρατήσουμε κοντά μας και να κάνουμε πέρα τα αρπακτικά.

Είδαμε στο παράδειγμα πριν, πως μπορεί η θέσπιση ορίων να αποκαλύψει τους πραγματικούς χαρακτήρες των ανθρώπων γύρω μας. Και λέω τώρα, αν μετά τα πρώτα όχι, είτε πρόκειται για κάτι σοβαρό, όπως στο παράδειγμα πριν, που απομάκρυνε ένα αρπακτικό από δίπλα μας είτε πρόκειται για κάτι απλό, όπως π.χ. άσε με πατέρα, είμαι κομμάτια, δεν πάω να σου πάρω τσιγάρα, κάπνισε πούρο, που δεν θα έχει καμία επίπτωση, εκτός ίσως μόνο από τα μούτρα του πατέρα μας για μια-δυο μέρες, πόσο θα έχουν επηρεάσει αυτά την αυτοπεποίθηση μας;

Βλέπεται τον συσχετισμό που υπάρχει ανάμεσα στη δυνατότητα να λέμε όχι και στην αυτοπεποίθηση μας; Είναι σαν την κότα με το αυγό. Δεν ξέρεις ποιο φέρνει τι! Ναι, λέμε ότι το όχι απαιτεί πίστη στον εαυτό, αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση, αλλά από την άλλη βλέπουμε, ότι όταν αυτά λείπουν, είναι το όχι εκείνο το οποίο θα μας επιτρέψει να χτίσουμε ξανά τον χαμένο μας αυτοσεβασμό. Όσο περισσότερο βλέπουμε, τα θέλω μας και το όχι μας να γίνονται σεβαστά από τους άλλους, τόσο ανεβαίνει το επίπεδο αυτοεκτίμησης μας και αυτός είναι ο λόγος που είπα αρχή-αρχή, ας το αφήσουμε το θέμα, που βρίσκει κανείς την αυτοπεποίθηση, να το δούμε αργότερα.

Κι εδώ θέλω να κάνω άλλη μια παρατήρηση. Φοβόμαστε συχνά την αντίδραση των άλλων, ένας ακόμη λόγος που κάποιο από μας αποφεύγουμε το όχι. Να θυμόμαστε όμως, ότι σε πολλές περιπτώσεις, όταν ο άλλος ακούει το «Λυπάμαι, θα ήθελα να βοηθήσω, αλλά πραγματικά δεν μπορώ», μπορεί να νομίζουμε ότι η δυσαρέσκεια που βγάζει απευθύνεται σε μας, αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις η δυσαρέσκεια αφορά τον ίδιο. Αφορά το τι κάνουμε τώρα, όχι εμάς σας πρόσωπα, που για Χ λόγους δεν μπορέσαμε να βοηθήσουμε.

Σαν αποτέλεσμα όλων αυτών, όταν αρχίζουμε σιγά-σιγά, με δειλά βήματα στην αρχή να αποδεχόμαστε τον εαυτό μας και λίγο-λίγο να τον αγαπάμε και να τον σεβόμαστε, μετά δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να μας εκμεταλλεύεται και να μας χρησιμοποιεί, πέρα κι έξω από τα όρια που θα του θέσουμε εμείς.

Και αν αυτό σημαίνει ότι στο τέλος θα μείνουμε με λίγους ανθρώπους, μετρημένους στα δάχτυλα του ενός χεριού γύρω μας, θα δούμε ότι ουκ εν τω πολλώ το ευ. Θα είμαστε πολύ πιο ευτυχισμένοι γνωρίζοντας ότι αυτοί που είναι δίπλα μας, πολλοί ή λίγοι – δεν έχει σημασία, είναι αυτοί που πραγματικά μας αγαπούν γι’ αυτό που είμαστε και έχουν αποφασίσει ότι μας θέλουν στη ζωή τους, όπως ακριβώς είμαστε, με τα όρια που εμείς οι ίδιοι έχουμε βάλει.

Αν νοιαζόμαστε για τους ανθρώπους που έχουμε βάλει στη ζωή μας, το να έχουμε μια ιδιοτροπία και να μην θέλουμε να δανείζουμε το αυτοκίνητό μας ή το συλλεκτικό μας dvd, δεν θα είναι πρόβλημα γι αυτούς που είναι σε θέση να εκτιμήσουν όλα τα άλλα που τους προσφέρουμε σε συναισθηματικό επίπεδο και όπως λέει η ψυχολόγος, το ρητό προβλέπει "αγάπα τον φίλο σου με τα ελαττώματά του". Δεν λέει "αγάπα τον φίλο που δεν σου λέει ποτέ όχι".

Καταλήξαμε λοιπόν, ότι όσο χρειάζεται αυτοπεποίθηση και δυνατή προσωπικότητα το όχι, άλλο τόσο … δεν χρειάζεται. Δεν χρειάζεται γιατί δείξαμε ότι ο όχι από μόνο του χτίζει προσωπικότητα, ανεβάζοντας την αυτοεκτίμηση μας. Λοιπόν εδώ θα προσθέσω και κάτι άλλο. Ξεκινάω με το απλό. Πόσο θαυμάζουμε οι ίδιοι τους ανθρώπους που ξέρουν να θέτουν όρια και να λένε το όχι;
Αυτό από μόνο του δείχνει κάτι. Τους θαυμάζουμε και τους βγάζουμε το καπέλο και θέλουμε να τους μοιάσουμε. τους θεωρούμε αποφασιστικούς και δυναμικές προσωπικότητες. Λοιπόν, τα πράγματα είναι όντως έτσι και αυτό θα το πω για όλους όσους πιστεύουν, ότι το όχι παράγει δυσαρέσκεια.

Ναι, πρόσκαιρα έτσι είναι, παράγει δυσαρέσκεια, όχι απαραίτητα, όπως είπαμε, προς το άτομο που το είπε, αλλά επειδή όντως ο άλλος αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα και δεν έχει πιθανώς έτοιμες εναλλακτικές λύσεις. Εκείνο που συμβαίνει όμως τελικά, είναι ότι σεβόμαστε περισσότερο τους ανθρώπους που λένε όχι ή μάλλον τους ανθρώπους που ξέρουν, πότε να λένε όχι και πότε να λένε ναι. Δεν λέμε πάντα όχι, παρά μόνο όταν αυτό που μας ζητούν προβλέπεται να μας γεμίσει άγχος και δυσφορία και δυσάρεστα αισθήματα γενικά.

Ο άνθρωπος που ξέρει να βάζει όρια, να λέει όχι και να σε κόβει όταν πρέπει, αντίθετα με ότι πιστεύουμε, ότι δηλαδή η άρνηση του θα φέρει οργή και απόρριψη, συμβαίνει σε πάρα πολλές περιπτώσεις, να φέρει την εκτίμηση και τον σεβασμό. Ο άνθρωπος που λέει όχι, όταν δεν είναι απλώς αρνητικός και δύστροπος και το λέει επειδή πραγματικά δεν μπορεί ή δεν του το επιτρέπουν οι συνθήκες ή και σε τελευταία ανάλυση επειδή αυτό που του ζητάμε είναι κάτι που του είναι δυσάρεστο, κερδίζει πόντους στην εκτίμηση των άλλων.

Δείχνει ότι είναι άνθρωπος που σκέπτεται, άνθρωπος που έχει υποχρεώσεις, πρόγραμμα, σχέδια, στόχους και ότι γενικά ξέρει τι του γίνεται στη ζωή του και στη δουλειά του και ποιες είναι οι δυνατότητες του και τα προσωπικά του όρια. Άρα μην νομίζουμε ότι το όχι έχει μόνο αρνητικό αντίκτυπο. Πολύ συχνά το όχι μας ανεβάζει στα μάτια των άλλων, εκεί που εμείς περιμένουμε το ανάθεμα και τις κατάρες.

Έπειτα, είναι και το άλλο. Με το να πεις στον άλλον ότι τα σχέδια σου δεν συμβαδίζουν με τα δικά του και μακάρι να ήταν αλλιώς, με το να του πεις ότι οι υποχρεώσεις σου δεν σου το επιτρέπουν, παρ’ όλο που ουσιαστικά θα ήθελες να τον βοηθήσεις, αν τα πράγματα ήταν αλλιώς , με το να του μιλήσεις για τις προθεσμίες, που σε δεσμεύουν, καθαρά και ανοιχτά και με ειλικρίνεια, όχι μόνο δεν σε ρίχνει σαν προσωπικότητα στα μάτια του άλλου, αλλά σε εκτιμάει δέκα φορές περισσότερο από πριν, για την ειλικρίνεια και την ευθύτητα σου, την αμεσότητα σου και τις ξεκάθαρες προθέσεις σου.
Πόσο πιο έντιμο είναι να ξεκόψεις από την αρχή, ότι δεν μπορείς, από το να αφήνεις τον άλλον με μισόλογα να ελπίζει, ότι κάτι μπορεί να γίνει από την πλευρά σου και στο τέλος να τον απογοητεύεις; Πόσο πιο δυσάρεστο θα του είναι να διαπιστώνει ότι από την αδυναμία σου να πεις ένα ξεκάθαρο όχι από την αρχή, ανέλαβες πράγματα, που τελικά δεν μπορείς να φέρεις σε πέρας;

Λέγαμε πριν ότι το όχι χρειάζεται τρόπο. Είπαμε ότι δεν χρειάζεται να έχει επιθετικότητα, αλλά αντίθετα, να είναι όσο πιο γλυκό και ήπιων τόνων γίνεται. Δεν μπορεί να γίνει καλά δεκτό από τον άλλον ένα όχι που είναι αποτέλεσμα οργής και αγανάκτησης και διατυπωμένο με άσχημο τρόπο. Ένα πράγμα σαν να το φτύνεις δηλαδή. Δεν μπορείς να λες στον άλλον να πας να κόψεις τον λαιμό σου και να περιμένεις να το πάρει καλά. Λογικό είναι, αν δεν ξέρεις πώς να το θέσεις όμορφα, να προκαλέσεις θυμό και αντίδραση.

Γι αυτό θα είδατε πριν, σε όσα παραδείγματα φέραμε, που πριν το όχι ή και μετά, υπήρχε πάντα μια άλλη πρόταση, αυτή τη φορά θετική. Θα μου πείτε, γλυκαίνεις το χάπι; Ναι! Αυτό ακριβώς! Και δεν το βρίσκω κακό. Αντίθετα νομίζω ότι αξίζει ο άλλος που θα πάρει την κρυάδα, ένα χάιδεμα. Ένα «ελπίζω να μου δοθεί σύντομα μια άλλη ευκαιρία να σε βοηθήσω, που θα μπορώ» ή ένα «Σ’ ευχαριστώ που στράφηκες σε μένα και πραγματικά λυπάμαι που σε απογοητεύω».

Για σκεφτείτε το! Είναι υποκριτικό αυτό; Δεν μας τιμάει όντως το γεγονός, ότι κάποιος σκέφτηκε εμάς να τον βοηθήσουμε; Με εξαίρεση τις περιπτώσεις που είμαστε το σπασικλάκι που λέγαμε νωρίτερα ή το κορόιδο, το παιδί για όλες τις δουλειές στη δουλειά, όλες οι άλλες περιπτώσεις δείχνουν ότι ο άλλος εκτιμάει την ικανότητα μας να τον βοηθήσουμε σε κάποιο πρόβλημα που αντιμετωπίζει.

Του αξίζει λοιπόν να τον μεταχειριστούμε με ανάλογο σεβασμό. Όταν λέμε όχι, δεν λέμε όχι στον άνθρωπο, λέμε όχι σε αυτό που ζητάει. Χρειάζεται να ξεχωρίσουμε το γεγονός από το άτομο. Και εκεί είναι που χρειάζονται τα καλά λόγια. Δεν είναι κακό ούτε είναι κολακεία να τους πεις πόσο εκτιμάς αυτό που κάνει, όταν το εκτιμάς βέβαια και πόσο θα ήθελες να έχεις μια ευκαιρία στο μέλλον ή κάτω από άλλες συνθήκες να τον βοηθήσεις σ’ αυτό, δείχνοντας του έτσι ότι το όχι δεν αφορά τον ίδιο, αλλά τις πραγματικές συνθήκες που δεν σου επιτρέπουν να κάνεις αυτό που σου ζητάει.

Το να λες όχι, δεν σημαίνει ότι χρειάζεται να γίνεις εχθρικός. Μπορείς να λες όχι και να παραμένεις φιλικός. Κάλεσε τον να φάτε μαζί, δείξε του ότι το γεγονός ότι σου ζήτησε κάτι, δεν τον κάνει ζήτουλα κι ούτε σε κάνει να τον βλέπεις αλλιώς και να τον περιφρονείς. Δείξε του ότι η αδυναμία σου να ανταποκριθείς, δεν ισοδυναμεί με αποξένωση, αλλά με αδυναμία να ανταποκριθείς, σκέτο.

Τώρα, αν συμβαίνει και δεν τρέφεις τέτοια καλά αισθήματα για τον άλλον, τότε προς τι ο θρήνος και ο αλληλοσπαραγμός; Τι σε νοιάζει πως θα νιώσει, τι θα σκεφτεί για σένα και πως θα αντιδράσει, άμα ουσιαστικά τον έχεις γραμμένο; Γιατί να θέλεις να τον ευχαριστήσεις και σε τι έγκειται η δυσκολία να του πεις όχι; Μην σε κακοχαρακτηρίσει; Σε νοιάζει; Όχι! Τότε;

Ένα άλλο πράγμα που έχω παρατηρήσει ότι βοηθάει πολύ με την άρνηση, είναι οι εξηγήσεις, αυτό που λέγαμε πριν, το να πεις δηλαδή στον άλλον, για ποιο λόγο το όχι. Αυτό είναι ένα λεπτό σημείο, που χρειάζεται ένα εξ ίσου λεπτό χειρισμό.

Μερικές φορές, αντί να είμαστε απλοί, ξεκάθαροι και σύντομοι στο σκεπτικό μας, αρχίζουμε να αραδιάζουμε ένα σωρό άσχετες, ανιαρές και αδιάφορες λεπτομέρειες, που συχνά δεν έχουν καν σχέση με τους λόγους της άρνησης μας και αυτό χτυπάει άσχημα.

Κατ’ αρχήν το να πλατειάζουμε και να αναμασάμε πράγματα, δείχνει ότι δεν έχουμε πραγματικούς λόγους, που αρνούμαστε, αλλά ψάχνουμε δικαιολογίες, για να γραπωθούμε απ’ αυτές και να περιχαρακωθούμε περί αυτές. Και είναι όντως πολύ δυσάρεστο, θα το έχετε δει κι εσείς, οσάκις βρεθήκατε σ’ αυτή τη θέση να ζητήσετε κάτι, πόσο άσχημο είναι να μασάει τα λόγια του ο άλλος και να ψάχνει να βρει, τι να σου πει, για να σε αποφύγει, αραδιάζοντας ένα σωρό βλακείες.

Όχι λοιπόν! Είμαστε σύντομοι και ακριβείς, όταν λέμε όχι. Λέμε «Λυπάμαι, δεν δανείζω αυτοκίνητα και γυναίκες, είναι το χούι μου αυτό, ελπίζω να με καταλαβαίνεις και να μην μου κρατήσεις μούτρα, αλλά πραγματικά με ξεπερνάει αυτό». Τέλος! Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια λέει ο λαός και είναι. Μόνο ζημιά μπορούν να κάνουν και να δημιουργήσουν στον άλλον αισθήματα δυσπιστίας, για τις προθέσεις σου, κατά πόσο πραγματικά δεν μπορείς ή αν απλώς υπεκφεύγεις, αραδιάζοντας ότι σούρχεται στο κεφάλι.

Έπειτα συμβαίνει και το εξής. Όσο φλυαρούμε και δεν το κόβουμε, αυτό βγάζει και μια ανασφάλεια. Όταν το παρατραβάμε με τις δικαιολογίες και γινόμαστε υπερβολικά απολογητικοί, δείχνουμε στον άλλον, ότι δεν είμαστε και σίγουροι για το όχι και ότι υπάρχουν ακόμα περιθώρια διαπραγμάτευσης.
Αυτό μπορεί να του δώσει το έναυσμα να επιμείνει και προσέξτε τώρα να δείτε τι γίνεται. Αν όντως δεν είμαστε τόσο σταθεροί στην απόφαση μας να αρνηθούμε, τότε επιμένοντας ο άλλος, υπάρχει η περίπτωση να υποχωρήσουμε. Αυτό είναι το πιο άσχημο πράγμα που μπορεί να συμβεί.

Το να πεις όχι και μετά να πειστείς να πεις ναι, σημαίνει ότι το όχι σου ήταν ανειλικρινές. Διότι πως πριν δεν μπορούσες και τώρα μπορείς; Κάτι δεν στέκεται εδώ. Και μην φανταστούμε ποτέ, ότι ο άλλος σε μια τέτοια περίπτωση θα μας σεβαστεί, επειδή υποχωρήσαμε και του κάναμε τελικά το χατίρι. Όχι, όσο πιεστικός κι αν είναι, πρέπει όταν λέμε όχι, να είναι όχι μέχρι το τέλος, αν θέλουμε να διατηρήσουμε το κύρος μας. Σκεφτόμαστε καλά πρώτα πριν το ξεστομίσουμε και μετά μένουμε σ΄ αυτό.

Ένα απλό και σύντομο «σου εξήγησα ήδη» είναι αρκετό για να κόψει την φόρα στους επίμονους, που γίνονται τσιμπούρια. Με δυο λόγια; Το όχι, σαν concept δεν επιδέχεται διαπραγμάτευση και παζάρι και μην μπούμε ποτέ στη διαδικασία να το κουβεντιάσουμε, γιατί τότε χάσαμε από χέρι.

Ένα τελευταίο πράγμα, που θα ήθελα να δούμε και που νομίζω βοηθάει πάρα πολύ στην διατύπωση μιας άρνησης, είναι ο χρόνος. Ο χρόνος είναι φίλος του όχι, όσο και του ναι.

Χρειαζόμαστε χρόνο για να αποφασίσουμε, αν η απάντηση μας είναι ναι ή όχι. Συνήθως βέβαια όχι τόσο πολύ, γιατί πιο συχνά εμπλέκεται ο εσωτερικός μας ελεγκτής … κυκλοφορίας, που θα μας ειδοποιήσει σχεδόν άμεσα, πότε η απάντηση είναι ναι και πότε όχι. Όταν ένα πράγμα που μας ζητούν, συνοδεύεται από σφίξιμο στο στομάχι και στρες, τότε η απάντηση θα πρέπει να είναι όχι, ευχαριστώ, δεν θα πάρω.

Αν πάλι συνοδεύεται από φτερουγίσματα, πεταλούδες και ακατάσχετο daydreaming, τότε μάλλον η απάντηση θα πρέπει να είναι ναι. Εντάξει, τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο απλά. Σε πολλές περιπτώσεις, η απάντηση είναι συνάρτηση των υποχρεώσεων που έχουμε. Δεν μπορούμε να πούμε στο αφεντικό «αυτόν τον πελάτη δεν θα τον επισκεφθώ, γιατί μου φέρνει σφίξιμο στο στομάχι» ούτε μπορούμε να του πούμε «δεν πάω εφορία και υπουργεία, γιατί δεν με εξιτάρει η ιδέα».

Το ίδιο και με τις άλλες υποχρεώσεις. Δεν είναι πάντα εύκολο να πάρεις μια απόφαση, όταν αφορά τα παιδιά, ένα σημείο που το ναι και το όχι είναι πολύ μεγάλης σημασίας για όλη την μετέπειτα ενήλική ζωή τους. Δεν μπορείς να είσαι τύραννος, αλλά δεν μπορείς και να αφήνεσαι να σε κάνουν ότι θέλουν τα παιδιά και να μην μάθουν ποτέ τι θα πει αυτό-έλεγχος. Κι εδώ, είναι μια περίπτωση που οι πεταλουδίτσες και τα φτερουγίσματα, δεν βοηθάνε, σαν διαγνωστικό μέσο και το σφίξιμο στο στομάχι, πρέπει να αγνοείται.

Αλλά τελικά ναι, ο χρόνος βοηθάει, γιατί όταν δεν τίθεται θέμα ανειλημμένων υποχρεώσεων, αλλά νέων υποχρεώσεων, είναι καλό να παίρνουμε λίγο χρόνο να σκεφτούμε, αν θα είναι ναι ή αν θα είναι όχι. Το ότι ας πούμε μας ζητούν να αναλάβουμε την διοργάνωση τους ετήσιου πάρτυ της εταιρείας, λίγος χρόνος να σκεφτούμε αν θα είναι ναι ή όχι, π.χ. μέσα στο ΣΚ ας πούμε, μια μικρή πίστωση χρόνου, είναι κάτι που θα μας επιτρέψει να ζυγίσουμε τα υπέρ και τα κατά καλύτερα, από το να πάρουμε μια βιαστική απόφαση, που θα την μετανιώσουμε.

Εκεί που πιστεύω επίσης ότι ο χρόνος πραγματικά βοηθάει, όταν έχουμε δυσκολία με το όχι, είναι όταν νιώθουμε τις αντιστάσεις μας να κάμπτονται. Είπαμε πριν πόσο δυσάρεστο και αντιπαραγωγικό και για τις δύο πλευρές, είναι το να υποχωρείς και το όχι να γίνεται στο τέλος ναι. Εδώ το «άσε μου λίγο χρόνο να το σκεφτώ και θα σου απαντήσω, αν μπορώ», σώζει ζωές.

Όταν δηλαδή στις πρώτες μας προσπάθειες, να σταθούμε στο ύψος μας και να πούμε όχι, και όταν νιώθουμε την αποφασιστικότητα μας να κάμπτεται, όταν ο άλλος είναι επίμονος και τσιμπούρι, είναι καλό και βοηθάει να ζητάμε λίγο χρόνο, που θα μας βοηθήσει να ανασυντάξουμε δυνάμεις και να επανέλθουμε πιο αποφασισμένοι και πιο έτοιμοι. Άσε με να το σκεφτώ και θα σου πω, σημειώστε το κάπου αυτό. επιτρέπει την αναδίπλωση, χωρίς να υπάρξουν απώλειες.
Δοκιμασμένο!

Τελευταίο θα έλεγα, ότι το όχι δεν είναι φυσική επιλογή. Η φυσική επιλογή είναι το ναι. Όλοι στο βάθος μας θα θέλαμε να μπορούμε να λέμε πάντα ναι, να κάνουμε τους ανθρώπους γύρω μας χαρούμενους κι εμάς μαζί τους, ιδιαίτερα μάλιστα τους ανθρώπους που έχουν σημασία για μας. Αυτή είναι η φυσική μας τάση και γι αυτό το όχι είναι τόσο δύσκολο στην εφαρμογή του για πολλούς από μας.

Χρειάζεται κουράγιο, για να απογοητεύσεις κάποιον, καμιά αμφιβολία. Χρειάζεται στομάχι γερό και χρειάζεται να το μάθεις. Δεν είναι κληρονομικό χάρισμα. Μαθαίνεται. Και εκεί είναι που χρειάζεται να ζυγίζει κανείς τα πράγματα και να βεβαιώνεται ότι η τάση του να ικανοποιεί τα αιτήματα των άλλων , δεν υπονομεύει τα δικά του ζητούμενα, μια παγίδα στην οποία πέφτουμε εύκολα.

Χρειάζεται επίσης αρκετή αυτογνωσία, ενσυναίσθηση και καλή αντίληψη του εαυτού. Είναι πολύ μικρή η απόσταση ανάμεσα στον εγωισμό και στον φιλοτομαρισμό και την επιβεβλημένη άρνηση. Δεν υπάρχουμε μόνο για μας κι όλοι οι άλλοι είναι αόρατοι. Τότε πάμε στο άλλο άκρο. Αλλά πρέπει να μεταχειριζόμαστε το όχι όταν το μόνο που κάνουμε είναι να λέμε ναι και να εξυπηρετούμε, βάζοντας σε δεύτερη μοίρα τον εαυτό μας.

Το όχι προϋποθέτει επίσης απαλλαγή από ενοχές. Με το να αρνηθούμε κάτι σε κάποιον, δεν σημαίνει ότι ήρθε η συντέλεια του κόσμου. Το ότι δεν μας αρέσει να δανείζουμε το αμάξι μας, δεν σημαίνει ότι είμαστε για μαστίγωμα. Με το να βάλουμε μπροστά μια δική μας επιθυμία και να αντισταθούμε στην πίεση, όταν κάποιος προσπαθεί να μας πουλήσει κάτι, λέγοντας «αυτό δεν με εξυπηρετεί, όχι, ευχαριστώ, δεν μου κάνει», δεν σημαίνει ότι με αυτό παραβιάζουμε τα προσωπικά όρια κάποιου άλλου.

Πιο τελευταίο ακόμα, θα έλεγα, ότι χρειάζεται να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τα αισθήματα των άλλων στην περίπτωση της άρνησης από πλευράς μας. Είναι σίγουρο ότι θα υπάρξει δυσαρέσκεια, έστω και αν αυτή είναι πρόσκαιρη. Όπως είναι σίγουρο ότι η δυσαρέσκεια δεν έχει να κάνει απαραίτητα με μας. Ο πωλητής που προσπαθεί να μας πουλήσει κάτι, δεν θα μας αγαπάει λιγώτερο, αν του πούμε όχι, πολύ απλά γιατί ούτε και πριν μας αγαπούσε. Θα νιώσει δυσαρέσκεια, από το γεγονός, ότι θα πρέπει να βρει κάποιον άλλον, για να πιάσει το στόχο του σε πωλήσεις, αλλά αυτό είναι κάτι άλλο.

Ακόμα όμως και αν τα αισθήματα απογοήτευσης και θυμού ενδεχομένως, έχουν να κάνουν με μας και με την απροθυμία μας να ικανοποιήσουμε ένα αίτημα, πρέπει να μάθουμε να το αποδεχόμαστε σαν κάτι φυσιολογικό, αφού κι εμείς θα νιώθαμε το ίδιο. φυσιολογικό μεν, αλλά αποσυνδεδεμένο από τον τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον εαυτό μας.

Γιατί κακά τα ψέματα. Το σημαντικό είναι να μπορούμε να βάζουμε υγιή όρια στις σχέσεις μας με τους άλλους και όχι τα αισθήματα θυμού και απογοήτευσης που τους προκαλεί ενδεχομένως αυτή η οριοθέτηση. Το αντίθετο, η έλλειψη δηλαδή προσωπικών ορίων, μακροπρόθεσμα ναρκοθετεί τις σχέσεις μας και σε βάθος χρόνου να νιώσουμε ότι τελικά αυτός που απογοητεύσαμε ήταν ο εαυτός μας.

Και δεν το θέλουμε αυτό, πιστέψτε με!

Αν θέλαμε να κάνουμε μια σύνοψη των όσων είπαμε απόψε, Σπίρτα, με θέμα το όχι, θα ξεκινούσα ανάποδα, από το ναι. Θα έλεγα ότι ναι, είναι ωραίο, όταν μπορούμε να κάνουμε τα χατίρια στους ανθρώπους που αγαπάμε και αν ρωτάτε εμένα, ακόμα και να τους κακομαθαίνουμε, είναι πολύ ευχάριστο. Το να θυσιάζουμε τη βολή μας γι αυτούς, το να υποχωρούμε σε κάτι που ζητούν, ακόμα κι αν εμάς δεν μας λέει κάτι, μόνο και μόνο για το χατίρι τους, αυτό σημαίνει αγάπη.

Αυτά όμως είναι πράγματα που ξεκινάνε από εμάς τους ίδιους, με πρωτοβουλία δική μας, επειδή το θέλουμε και από την δική μας επιθυμία να τους προσφέρουμε και να πάρουμε μέσα από αυτό κι εμείς χαρά. Αν αυτό μας κάνει να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας και μας δίνει χαρά, τότε ναι.

Όταν όμως το να προσφέρουμε δεν μας γεμίζει χαρά, αλλά αντίθετα μας πιέζει και μας επιβάλλεται, από την αδυναμία μας να πούμε όχι, αυτό σημαίνει ότι το πράγμα δεν πάει καλά και κάτι πρέπει να κάνουμε γι αυτό.

Είναι η ώρα του όχι. Το "όχι" μπορεί να μην είναι η φυσική μας επιλογή, αλλά όταν έρθει η ώρα, το χρωστάμε στον εαυτό μας το όχι, γιατί αυτί θα μας επιτρέψει να κάνουμε τα πράγματα που πραγματικά θέλουμε. Και ναι, κάνουμε και χατίρια, αν έτσι νιώθουμε.

Ρίσκα στη ζωή πολλά, αλλά πρέπει να μάθουμε να μην φοβόμαστε την μοναξιά. Είναι πολύ χειρότερη η μοναξιά που νιώθουμε ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν μας αγαπούν, αλλά απλώς βολεύονται μαζί μας. Και μόνο μαθαίνοντας να ζούμε με την μοναξιά, τότε μόνο θα είμαστε ελεύθεροι και έτοιμοι να αγαπήσουμε τον ένα και μοναδικό πολύτιμο μας εαυτό.

Μερικές φορές το να λες όχι σε κάτι καινούριο που πάνε να σε φορτώσουν, σημαίνει απλά ότι λες ναι σε όλες τις άλλες υποχρεώσεις, που έχεις ήδη αναλάβει.

Σπίρτα, η εκπομπή μας έφτασε στο τέλος της. Σταματάμε εδώ την περιήγηση μας στους δρόμους της ευγένειας και ανανεώνουμε τους όρκους πίστης αγάπης και αφοσίωσης ανάμεσα μας, μέχρι την επόμενη Παρασκευή, ίδια ώρα, στις 7 το βράδυ, που θεού θέλοντος και καιρού επιτρέποντος θα τα ξαναπούμε.

Εγώ θα σας πω καληνύχτα στο σημείο αυτό, θυμίζοντας μόνο στους αφηρημένους και ξεχασιάρηδες, ότι η εκπομπή Don’t Mess with Cats σερβίρεται σε επανάληψη κάθε Σάββατο, στις 10 το πρωί, αχάραγα, με τον πρώτο καφέ. Εσείς φροντίζετε να φέρετε μόνο το κέικ. Αν δεν έχετε κέικ, γίνονται δεκτά και κουλουράκια.

Θυμάστε ότι το Spirto Web Radio και οι παραγωγοί του, σας κρατούν συντροφιά 24 ώρες την ημέρα, 7 μέρες την εβδομάδα, με εκπομπές καθημερινά και με την καλύτερη μουσική πάντα, τώρα και με τις αγαπημένες σας εκπομπές, αν τις χάσατε, σε επανάληψη, τις πρωινές ώρες, 10 με 2. Μπορείτε να συμβουλευτείτε το Πρόγραμμα για τις προγραμματισμένες εκπομπές, στο site του σταθμού, εκεί που λέει Σπιρτολόγιο. Μένετε συντονισμένοι και ακούτε στη συνέχεια Μιχάλη Μαυροβουνιώτη και Ρεμπέτικους δρόμους.

Ένα τελευταίο, μουσικό κομμάτι για καληνύχτα.